AHLAK VE ETİK
Ahlak toplumsal yapı içerisinde oluşan ve her bireyin uyması gereken kurallar bütünüdür. Etiği ise ahlakı araştıran bir felsefe bütünü olarak düşünebiliriz. Etik iyi ve ya doğruyu bulma sürecidir. Bu sonuca varmak içinde durumları ahlak süzgecinden geçirip doğruluğunu ortaya koya. Her zaman bireylerin iyi ve doğru olana ulaşmak için değerlendirme yapmalarını ister. Bireyler arası ilişkilerde yol gösterici standartlar olarak tan tanımlayabiliriz. Bireyin inanışları düşünceleri farklı olduğundan dolayı herkesin kendine göre doğruları farklıdır. O yüzden bireyler arası ilişkilerde herkesin kendi doğrularını kabul etmesi birçok çatışmaya neden olur. Toplumda etik standartlarının belirlenmiş olması her açıdan çok önemli bir yere sahiptir. Etik kuralları bireysel ve mesleki etik olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bireysel etik bireyin yaşantısında var olan rolleriyle alakalı kurallardır. Mesleki etik ise bireyin işini yaptığı mesleğe göre alınan kararlar ve gerçekleştirilen davranışlardır.
Ahlak toplumsal yapı içerisinde oluşan ve her bireyin uyması gereken kurallar bütünüdür. Etiği ise ahlakı araştıran bir felsefe bütünü olarak düşünebiliriz. Etik iyi ve ya doğruyu bulma sürecidir. Bu sonuca varmak içinde durumları ahlak süzgecinden geçirip doğruluğunu ortaya koya. Her zaman bireylerin iyi ve doğru olana ulaşmak için değerlendirme yapmalarını ister. Bireyler arası ilişkilerde yol gösterici standartlar olarak tan tanımlayabiliriz. Bireyin inanışları düşünceleri farklı olduğundan dolayı herkesin kendine göre doğruları farklıdır. O yüzden bireyler arası ilişkilerde herkesin kendi doğrularını kabul etmesi birçok çatışmaya neden olur. Toplumda etik standartlarının belirlenmiş olması her açıdan çok önemli bir yere sahiptir. Etik kuralları bireysel ve mesleki etik olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bireysel etik bireyin yaşantısında var olan rolleriyle alakalı kurallardır. Mesleki etik ise bireyin işini yaptığı mesleğe göre alınan kararlar ve gerçekleştirilen davranışlardır.
Mesleki Etik
Bir meslek grubuna dair oluşturulan standartlar olarak düşünebiliriz. Meslek grubunun üyelerinden beklentilerini ve o mesleğin hangi değerlere önem verdiğini ortaya koyar. Burada mesleki etik kuralları bireysel etik kurallarla örtüşmek zorunda değildir. Yani bize göre uygun olmayan bir davranışı iş arkadaşımızdan dışarıda her hangi bir durumda yaptığını gördüğümüzde mesleki etiği hakkında kötü yorum yapamayız. Meslek grubu içerisinde ki bireylerin değer yargılarından dolayı ortaya çıkan farklılıkların çatışmaya dönüşmemesi için bir takım kuralların yazıya dökülmesi ve çalışanlara düzenli bir iş ortamının sağlanması gerekmektedir. Mesleki etik kuralları sadece bireyler arası değil mesleği icra edenler arasındaki düzenin sağlanmasında ve mesleğin topluma karşı olan sorumluluklarını yerine getirmesinde de çok önemli bir yere sahiptir.
Öğretim Teknolojileri ve Etik
Şu ana kadar öğretim teknolojileriyle ilgili yapılan tanımlamaların hiçbirinde etik kavramına yer verilmemiştir. Ta ki Seels ve Richey tarafından yapılan tanıma kadar. Öğretim teknolojileri süreç ve kaynakların öğretim için tasarımı geliştirmesi kullanımı yönetilmesi ve değerlendirmesi teorisidir. Bu tanımdaki araştırma ve uygulamalar etik normlara bağlıdır. Yapılan tanımlamalar dışında AECT Teknoloji Tanım ve Kurulu da öğretim teknolojisiyle ilgili yaptığı tanımlarda etiğe yer vermiştir. Yeaman Eastmond ve Napper’a göre etik kurallarının oluşturulması mesleğin değer ve itibar kazanması için çok önemlidir. Burada sadece bireyler arası ilişkiler değil her bireyin haklarını korumaya yönelik olduğu da ortadadır.
AECT ve Mesleki Etik Kuralları
Öğretim teknolojileri alanı için mesleki etik kuralları AECT tarafından oluşturulmuştur. BU kurallar Ulusal Eğitim Derneği (NEA) tarafından öğretmenlik mesleğine yönelik oluşturulan etik kurallarıyla örtüşmektedir. Bu etik kuralları sayesinde eğitim hedeflerinin tam anlamıyla farkına varılabilir ve öğretmenlik mesleği refah bir seviyeye ulaşabilir. Yani mesleki açıdan yüksek standartlar belirlenmiş olur. AECT üyesi olan ve ya olmak isteyenler burada belirlenmiş olan meslek etik kurallarına uymak zorundadır.
Öğretim Teknolojileri Alanında Etik Eğitimi
Kirrane’ e göre etik üzerine verilecek eğitim amaçları şunlardır;
· Etik eğitimi insanların kararlarında etik bir boyut olduğunu kavramalarına yardım eder.
· Etik eğitimi bireylerin kişisel, örgütsel ve başkalarına ait değerleri anlamalarını sağlar.
· Etik eğitimi değerlerin iç yaşamındaki farklı seçenekler üzerindeki etkilerini tartmalarına yardın eder.
Öğretim teknolojileri alanında verilen etik eğitim birçok yerde kişinin kullanabileceği bir bilgi birikimidir. Örneğin mezuniyet sonrasında hangi uzmanlık alanında olunursa olunsun kişinin karşılaşacağı durumlarla baş etme konusunda ona büyük katkısı ve kazanımı olacaktır.
Etik dışı davranış ve uygulamaların nedeni bu konudaki eğitim eksikliğidir. Türkiye’de öğretim teknoloğu yetiştiren BÖTE (Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi) bölümü öğrencilerinin “etik” ile ilgili zorunlu bir müfredat dersi yoktur. Bu sorun ancak o bölümün öğretim elemanların gayreti ve çabası sayesinde olur.
Öğretim Teknolojileri, Eğitim ve Etik
Eğitim sistemindeki her bireyin haklarını korumak ve ilişkilerini düzenlemek için etik kurallar çok önemlidir. Öğretim teknolojilerinin eğitimle birleşmesi bilgisayar ve İnternet sayesinde olmuştur. Öğrencilerin sınıf ortamında dünyaya açılmasıyla beraber güvenlik ve etik konular da ortaya çıkmıştır.
Artık sadece bilişim derslerinde değil diğer tüm derslerde de bilgisayar ve İnternet in kullanılması yaygınlaşmıştır. Bununla beraberde ortaya çıkan diğer sorun da etik kuralların öğrenciler tarafından ihlal edilmesidir. Örneğin öğretmenler tarafından verilen bir ödev veya projelerinde İnternet ten aldıkları hazır bilgileri projelerinde kullanabilir.
Bunların önüne geçmek için yani etik kuralların uygulanmasını sağlamak için öğretmenlerde görev düşmektedir.
Eğitim Teknolojileri Danışmanlığı ve Etik
Danışmanlık, bir alan uzmanının alan hakkında sahip olduğu bilgi ve becerileri kullanarak alana özgü belli bir konu üzerine kendine danışan kişi ve kurumlara yardımcı olmaktır.
Öğretim teknolojileri danışmanlığı, danışanların öğrenme ve performansa yönelik sorunları çözmek amacıyla yapılan çalışmaları kapsar. Ve bu durumda etik davranmak önemlidir. Wang (2008), bu tip durumlarda etik davranışları şu şekilde açıklamıştır;
1. Profesyonel olmak
2. Beklentilerin ötesine geçebilmek
3. Dürüstlüğü korumak
4. Öğrenmeye açık olmak
Bu sırada etik olmak; dürüstlüğün yanı sıra karşılaşılan farklı problemler karşısında kendini geliştirme yoluyla sorunlara çözüm üretilmelidir.
Sonuç Olarak;
Öğretim teknolojileri alanında en bilindik kurum AECT’dir. Bu dernek farklı ülkelerde yaşayan alan uzmanların bulunduğu bir dernektir.
Üyelik şartı olarak AECT Etik Kurulu tarafından hazırlanmış etik kurallarını benimseyerek ve kurallara uyma şartını kabul etmektir.
Ancak her ülkenin farklı bir dili ve kültürel değerleri olması bir engeldir. Bu engel için iki farklı çözüm üretilmiştir. Birinci seçenek her ülkeye AECT tarafından düzenlenen o ülkeye özgü değerler korunarak etik kuralların yeniden düzenlenmesi, ikinci seçenek ise ülke içinde buna benzer dernek ve kurumlar oluşturulması.
Ülkemiz için ele aldığımızda ikinci çözüm seçeneği daha uygundur. Fakat ülkemiz içinde henüz bu tür faaliyetler olmaması ayrı bir sorundur. Özellikle de teknolojinin eğitimin her kademesine yaygınlaştırma çabaları varken. İlk yapılması gereken uzmanların üzerine düşen görevleri yerine getirmesidir. Bu yüzden Türkiye için ikinci seçenek daha uygundur.
Bir meslek grubuna dair oluşturulan standartlar olarak düşünebiliriz. Meslek grubunun üyelerinden beklentilerini ve o mesleğin hangi değerlere önem verdiğini ortaya koyar. Burada mesleki etik kuralları bireysel etik kurallarla örtüşmek zorunda değildir. Yani bize göre uygun olmayan bir davranışı iş arkadaşımızdan dışarıda her hangi bir durumda yaptığını gördüğümüzde mesleki etiği hakkında kötü yorum yapamayız. Meslek grubu içerisinde ki bireylerin değer yargılarından dolayı ortaya çıkan farklılıkların çatışmaya dönüşmemesi için bir takım kuralların yazıya dökülmesi ve çalışanlara düzenli bir iş ortamının sağlanması gerekmektedir. Mesleki etik kuralları sadece bireyler arası değil mesleği icra edenler arasındaki düzenin sağlanmasında ve mesleğin topluma karşı olan sorumluluklarını yerine getirmesinde de çok önemli bir yere sahiptir.
Öğretim Teknolojileri ve Etik
Şu ana kadar öğretim teknolojileriyle ilgili yapılan tanımlamaların hiçbirinde etik kavramına yer verilmemiştir. Ta ki Seels ve Richey tarafından yapılan tanıma kadar. Öğretim teknolojileri süreç ve kaynakların öğretim için tasarımı geliştirmesi kullanımı yönetilmesi ve değerlendirmesi teorisidir. Bu tanımdaki araştırma ve uygulamalar etik normlara bağlıdır. Yapılan tanımlamalar dışında AECT Teknoloji Tanım ve Kurulu da öğretim teknolojisiyle ilgili yaptığı tanımlarda etiğe yer vermiştir. Yeaman Eastmond ve Napper’a göre etik kurallarının oluşturulması mesleğin değer ve itibar kazanması için çok önemlidir. Burada sadece bireyler arası ilişkiler değil her bireyin haklarını korumaya yönelik olduğu da ortadadır.
AECT ve Mesleki Etik Kuralları
Öğretim teknolojileri alanı için mesleki etik kuralları AECT tarafından oluşturulmuştur. BU kurallar Ulusal Eğitim Derneği (NEA) tarafından öğretmenlik mesleğine yönelik oluşturulan etik kurallarıyla örtüşmektedir. Bu etik kuralları sayesinde eğitim hedeflerinin tam anlamıyla farkına varılabilir ve öğretmenlik mesleği refah bir seviyeye ulaşabilir. Yani mesleki açıdan yüksek standartlar belirlenmiş olur. AECT üyesi olan ve ya olmak isteyenler burada belirlenmiş olan meslek etik kurallarına uymak zorundadır.
Öğretim Teknolojileri Alanında Etik Eğitimi
Kirrane’ e göre etik üzerine verilecek eğitim amaçları şunlardır;
·
·
·
Öğretim teknolojileri alanında verilen etik eğitim birçok yerde kişinin kullanabileceği bir bilgi birikimidir. Örneğin mezuniyet sonrasında hangi uzmanlık alanında olunursa olunsun kişinin karşılaşacağı durumlarla baş etme konusunda ona büyük katkısı ve kazanımı olacaktır.
Etik dışı davranış ve uygulamaların nedeni bu konudaki eğitim eksikliğidir. Türkiye’de öğretim teknoloğu yetiştiren BÖTE (Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi) bölümü öğrencilerinin “etik” ile ilgili zorunlu bir müfredat dersi yoktur. Bu sorun ancak o bölümün öğretim elemanların gayreti ve çabası sayesinde olur.
Öğretim Teknolojileri, Eğitim ve Etik
Eğitim sistemindeki her bireyin haklarını korumak ve ilişkilerini düzenlemek için etik kurallar çok önemlidir. Öğretim teknolojilerinin eğitimle birleşmesi bilgisayar ve İnternet sayesinde olmuştur. Öğrencilerin sınıf ortamında dünyaya açılmasıyla beraber güvenlik ve etik konular da ortaya çıkmıştır.
Artık sadece bilişim derslerinde değil diğer tüm derslerde de bilgisayar ve İnternet in kullanılması yaygınlaşmıştır. Bununla beraberde ortaya çıkan diğer sorun da etik kuralların öğrenciler tarafından ihlal edilmesidir. Örneğin öğretmenler tarafından verilen bir ödev veya projelerinde İnternet ten aldıkları hazır bilgileri projelerinde kullanabilir.
Bunların önüne geçmek için yani etik kuralların uygulanmasını sağlamak için öğretmenlerde görev düşmektedir.
Eğitim Teknolojileri Danışmanlığı ve Etik
Danışmanlık, bir alan uzmanının alan hakkında sahip olduğu bilgi ve becerileri kullanarak alana özgü belli bir konu üzerine kendine danışan kişi ve kurumlara yardımcı olmaktır.
Öğretim teknolojileri danışmanlığı, danışanların öğrenme ve performansa yönelik sorunları çözmek amacıyla yapılan çalışmaları kapsar. Ve bu durumda etik davranmak önemlidir. Wang (2008), bu tip durumlarda etik davranışları şu şekilde açıklamıştır;
1. Profesyonel olmak
2. Beklentilerin ötesine geçebilmek
3. Dürüstlüğü korumak
4. Öğrenmeye açık olmak
Bu sırada etik olmak; dürüstlüğün yanı sıra karşılaşılan farklı problemler karşısında kendini geliştirme yoluyla sorunlara çözüm üretilmelidir.
Sonuç Olarak;
Öğretim teknolojileri alanında en bilindik kurum AECT’dir. Bu dernek farklı ülkelerde yaşayan alan uzmanların bulunduğu bir dernektir.
Üyelik şartı olarak AECT Etik Kurulu tarafından hazırlanmış etik kurallarını benimseyerek ve kurallara uyma şartını kabul etmektir.
Ancak her ülkenin farklı bir dili ve kültürel değerleri olması bir engeldir. Bu engel için iki farklı çözüm üretilmiştir. Birinci seçenek her ülkeye AECT tarafından düzenlenen o ülkeye özgü değerler korunarak etik kuralların yeniden düzenlenmesi, ikinci seçenek ise ülke içinde buna benzer dernek ve kurumlar oluşturulması.
Ülkemiz için ele aldığımızda ikinci çözüm seçeneği daha uygundur. Fakat ülkemiz içinde henüz bu tür faaliyetler olmaması ayrı bir sorundur. Özellikle de teknolojinin eğitimin her kademesine yaygınlaştırma çabaları varken. İlk yapılması gereken uzmanların üzerine düşen görevleri yerine getirmesidir. Bu yüzden Türkiye için ikinci seçenek daha uygundur.